ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ
Κωνσταντίνου Ζορμπᾶ
Ὁ σκοπός τοῦ Τριωδίου
σκοπός τῆς λειτουργικῆς περιόδου τοῦ Τριωδίου μέσα στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι νά μᾶς θυμίσει ὅλες τίς εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ, τίς ὁποῖες ἔκανε ἀπό τότε πού μᾶς δημιούργησε. Θέλει ἀκόμη ἡ Ἐκκλησία μας τήν περίοδο αὐτή νά μᾶς βοηθήσει νά μήν ξεχάσουμε πώς εἴμαστε πλάσματα τοῦ Θεοῦ μέ τελικό μας προορισμό τήν ἕνωσή μας μέ τόν Θεό.
Τό Τριώδιο μᾶς μιλάει ἐπίσης καί γιά τά ἅγια Πάθη τοῦ Κυρίου μας, γιά τήν Ἀνάστασή Του καί τήν ἄνοδό του στούς οὐρανούς.
Οἱ Ὕμνοι τοῦ Τριωδίου εἶναι ἀνεπανάληπτα κείμενα. Εἶναι κείμενα θεολογικά, δοξολογικά καί κατηχητικά. Οἱ θμνογράφοι ὑμνοῦν καί δοξάζουν. Γι' αὐτό καί δέν μποροῦμε νά τά θεωρήσουμε ἁπλῶς ὡς φιλολογικά κείμενα, ἀλλά ὡς ἀναπόσπαστα στοιχεῖα τῆς λειτουργικῆς ζωῆς καί πράξης τῆς Ἐκκλησίας μας.
"Ὁ Δημιουργός τῶν ἄνω καί τῶν κάτω
Τρισάγιον μέν ὕμνον ἐκ τῶν Ἀγγέλων
Τριώδιον δέ παρ' ἀνθρώπων δέχου".
Οἱ παραπάνω στίχοι τοῦ Τριωδίου, πού ψάλλουμε τήν περίοδο αὐτή, ἀντί γιά προοίμιο, μιλοῦν γιά τούς Ἀγγέλους πού ἀναπέμπουν στόν Δημιουργό τῶν ἄνω τόν τρισάγιο ὕμνο, ἐνῶ οἱ ἄνθρωποι ψάλλουν πρός τόν Δημιουργό τῶν κάτω ἀγγελικούς ὕμνους. Ἀπό αὐτούς τούς τριωδίους ὕμνους -τρεῖς ὠδές-ἔλαβε καί τό ὄνομά της ἡ περίοδος τοῦ λειτουργικοῦ ἔτους πού διανύουμε. Ἀνάλογα μέ τόν ἰδιαίτερο χαρακτήρα του, παλαιότερα, τό διέκριναν σέ Τριώδιον Κατανυκτικόν, ἀπό τήν ἀρχή μέχρι καί τό Πάσχα, καί σέ Τριώδιον Χαρμόσυνον ἀπό τό Πάσχα μέχρι τήν Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων, πού κατακλείει τόν κύκλο τῶν κινητῶν ἑορτῶν. Τό ξεχωριστό λειτουργικό βιβλίο περιλαμβάνει τίς καθημερινές Ἀκολουθίες καί χωρίζεται : α) στήν προπαρασκευαστική περίοδο τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς, β) στήν Μεγάλη Σαρακοστή, καί γ) στήν Ἁγία καί Μεγάλη Ἑβδομάδα.
Η επιστροφή του Ασώτου: «Πατέρα, συγχώρεσέ με»!
ίχε πέσει στ’ αλήθεια πολύ χαμηλά. Είχε αμαρτήσει βαριά. Είχε προδώσει την εμπιστοσύνη και την αγάπη του Πατέρα. Είχε ξεστρατίσει σε άτακτη ζωή. Να ο γκρεμός, η τελική καταστροφή έχασκε μπροστά του.
Αλλά πώς να γυρίσει πίσω;
Αυτός με τόση αυτοπεποίθηση, όσο και αυθάδεια, είχε απαιτήσει: «πάτερ, δός μοι τό ἐπιβάλλον μέρος τῆς οὐσίας»! Πατέρα, δος μου το μερίδιο της περιουσίας που μου ανήκει! Κι όταν ο φιλόστοργος πατέρας του «διεῖλε», μοίρασε σ’ αυτόν και τον αδελφό του «τόν βίον», την περιουσία, αυτός άρπαξε το μερίδιο του και αμέσως «ἀπεδήμησεν εἰς χώραν μακράν». Ταξίδεψε σε μακρινή χώρα. Με τι πρόσωπο ν’ αντικρίσει τώρα το πατρικό βλέμμα;
Αλλά ήταν και οι φίλοι του, με τους οποίους «διεσκόρπισε τήν οὐσίαν αὐτοῦ ζῶν ἀσώτως». Διασκόρπισε την περιουσία του ζώντας βίο άσωτο. Δε θα τον ειρωνεύονταν, αν τον έβλεπαν ν’ αλλάζει γνώμη;
Η Παραβολή του Ασώτου
παραβολὴ αὐτὴ μαζὶ μὲ τοὺς ὕμνους τῆς ἡμέρας, μᾶς παρουσιάζουν τὴ μετάνοια σὰν ἐπιστροφὴ τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴ ἐξορία. Ὁ ἄσωτος γιός, πῆγε σὲ μιὰ μακρινὴ χώρα καὶ ἐκεῖ σπατάλησε ὅ,τι εἶχε καὶ δὲν εἶχε. Μιὰ μακρινὴ χώρα. Εἶναι ὁ μοναδικὸς ὁρισμὸς τῆς ἀνθρώπινης κατάστασης ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ ἀποδεχτοῦμε καθὼς ἀρχίζουμε τὴν προσέγγισή μας στὸ Θεό. Ἕνας ἄνθρωπος ποὺ ποτὲ δὲν εἶχε αὐτὴ τὴν ἐμπειρία, ἔστω καὶ γιὰ λίγο, ποὺ ποτὲ δὲν αἰσθάνθηκε ὅτι εἶναι ἐξόριστος ἀπὸ τὸ Θεὸ καὶ ἀπὸ τὴν ἀληθινὴ ζωή, αὐτὸς ποτὲ δὲν θὰ καταλάβει τί ἀκριβῶς εἶναι ὁ Χριστιανισμός. Αὐτὸ τὸ αἴσθημα τῆς ἀποξένωσης ἀπὸ τὸ Θεό, ἀπὸ τὴν μακαριότητα τῆς κοινωνίας μαζί Του, ἀπὸ τὴν ἀληθινὴ ζωὴ ὅπως τὴ δημιούργησε καὶ μᾶς τὴν ἔδωσε Ἐκεῖνος. Νὰ παραδεχθῶ ὅτι ἔχω ἀμαυρώσει καὶ ἔχω χάσει τὴν πνευματική μου ὀμορφιά, ὅτι εἶμαι πολὺ μακριὰ ἀπὸ τὸ πραγματικό μου σπίτι, τὴν ἀληθινὴ ζωή.
Ἔλαβα ἀπὸ τὸ Θεὸ θαυμαστὰ πλούτη: πρῶτα ἀπ' ὅλα τὴ ζωὴ καὶ τὴ δυνατότητα νὰ τὴ χαίρομαι, νὰ τὴν ὀμορφαίνω μὲ νόημα, ἀγάπη καὶ γνώση. Ὕστερα - μὲ τὸ Βάπτισμα - ἔλαβα τὴ νέα ζωὴ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸ Χριστό, τὰ δῶρα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὴν εἰρήνη καὶ τὴ χαρὰ τῆς οὐράνιας Βασιλείας. Καὶ ὅλα αὐτὰ τὰ ἔχασα, τὰ χάνω καθημερινά, ὄχι μόνο μὲ τὶς ἁμαρτίες, τὶς παραβάσεις, ἀλλὰ μὲ τὴν ἁμαρτία ὅλων τῶν ἁμαρτιῶν: τὴν ἀπομάκρυνση τῆς ἀγάπης μου ἀπὸ τὸ Θεό, προτιμώντας τὴν μακρινὴ χώρα ἀπὸ τὸ ὄμορφο σπίτι τοῦ Πατέρα.
Ἡ Ἐκκλησία ὅμως εἶναι ἐδῶ παροῦσα γιὰ νὰ μοῦ θυμίζει τί ἔχω ἐγκαταλείψει, τί ἔχω χάσει.
Καί, καθὼς ἀναλογίζομαι, βρίσκω μέσα μου τὴν ἐπιθυμία τῆς ἐπιστροφῆς καὶ τὴ δύναμη νὰ τὴ πραγματοποιήσω. Αὐτὸ καὶ μόνο αὐτό, εἶναι μετάνοια, νὰ ἀποκτήσω ξανὰ τὸ χαμένο σπίτι. «Θὰ σηκωθῶ καὶ θὰ πάω στὸν πατέρα μου καὶ θὰ τοῦ πῶ. Πατέρα, ἁμάρτησα στὸν οὐρανὸ καὶ σὲ σένα, καὶ δὲν εἶμαι πλέον ἄξιος νὰ ὀνομασθῶ γιός σου».
Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx
Κοντάκιον. Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον
Τῆς πατρῴας δόξης σου, ἀποσκιρτήσας ἀφρόνως, ἐν κακοῖς ἐσκόρπισα, ὅν μοι παρέδωκας πλοῦτον· ὅθεν σοι, τὴν τοῦ Ἀσώτου φωνὴν κραυγάζω· Ἥμαρτον, ἐνώπιόν σου Πάτερ οἰκτίρμον· δέξαι με μετανοοῦντα, καὶ ποιήσόν με ὡς ἕνα τῶν μισθίων σου.
Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Μεγαλομάρτυρας ὁ Τήρων (17 Φεβρουαρίου)
Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Τήρων καταγόταν ἀπό τό χωριό Ἀμάσεια στή Μαύρη Θάλασσα, πού ὀνομαζόταν Χουμιαλά καί ἔζησε κατά τούς χρόνους τῶν αὐτοκρατόρων Μαξιμιανοῦ (286 – 305 μ.Χ.), Γαλερίου (305 – 311 μ.Χ.) καί Μαξιμίνου (305 – 312 μ.Χ.). Ὀνομάζεται Τήρων, διότι κατετάγη στό στράτευμα τῶν Τηρώνων, δηλαδή τῶν νεοσυλλέκτων, διοικούμενο ὑπό τοῦ πραιπόσιτου Βρίγκα.
Διαβλήθηκε στόν πραιπόσιτο ὡς Χριστιανός καί κλήθηκε σέ ἐξέταση. Ἐκεῖ ὁμολόγησε τήν πίστη του στόν Χριστό χωρίς δισταγμό. Ὁ διοικητής Βρίγκας δέν θέλησε νά προχωρήσει στήν σύλληψη καί τιμωρία τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου, ἀλλά τόν ἄφησε νά σκεφθεῖ καί νά τοῦ ἀπαντήσει λίγο ἀργότερα. Πίστευε ὅτι ὁ Θεόδωρος θά ἄλλαζε καί θά θυσίαζε στά εἴδωλα. Ὁ Μεγαλομάρτυς, ὄχι μόνο παρέμεινε ἀδιάσειστος στήν πίστη του, ἀλλά ἔκαψε καί τό ναό τῆς μητέρας τῶν θεῶν Ρέας, μετά τοῦ εἰδώλου αὐτῆς. Ἀμέσως τότε συνελήφθη καί ρίχθηκε ἀπό τούς εἰδωλολάτρες σέ πυρακτωμένη κάμινο, ὅπου καί τελειώθηκε μαρτυρικά.
Ἡ Σύναξη τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρα Θεοδώρου τοῦ Τήρωνος ἐτελεῖτο στό ἁγιότατο Μαρτύριό του, τό ὁποῖο βρισκόταν στήν περιοχή τοῦ Φωρακίου ἢ Σφωρακίου, τό Σάββατο τῆς Α’ ἑβδομάδος τῶν Νηστειῶν, δηλαδή τήν ἡμέρα πού ὁ Ἅγιος ἔκανε τό θαῦμα τῶν κολλύβων σώζοντας τόν ὀρθόδοξο λαό ἀπό τά μιασμένα εἰδωλόθυτα, τά ὁποῖα ἐπρόκειτο ἀπό ἄγνοια νά φάει.
Ἁγία Μαριάμνη ἡ Ἰσαπόστολος ἀδελφὴ τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Ἀποστόλου (17 Φεβρουαρίου)
Ἁγία παρθένος Μαριάμνη καταγόταν ἀπό τήν Βηθσαϊδᾶ τῆς Γαλιλαίας, τήν πατρίδα καί τῶν ἀποστόλων Ἀνδρέου καί Πέτρου. Ἀπό τούς εὐλαβείς καί ἐνάρετους γονεῖς της κληρονόμησε τόσο αὐτή, ὅσο καί ὁ ἀδελφός της Φίλιππος τόν πλοῦτο τῆς εὐσέβειάς των. Μετά τήν κλήση μάλιστα τοῦ ἀδελφοῦ της στό ἀποστολικό ἀξίωμα, ὁλόκληρη ἡ οἰκογένεια ἄρχισε νά ζεῖ ἐντονότερα τόν πόθο τῆς σωτηρίας. Ἡ διδασκαλία τοῦ Κυρίου τήν ὁποία παρακολουθοῦσε ὅσες φορές μποροῦσε, βοήθησε τήν εὐλαβή κόρη ἀπό τά πρῶτα χρόνια τῆς ζωῆς της νά προσηλωθεῖ στοῦ Θεοῦ τό θέλημα καί αὐτό νά κάμει βίωμα καί ζωή της. Ἡ ἰδιαίτερη πρός τόν Κύριο ἀγάπη της, τήν ἔσπρωξε μέ ἐπιμονή νά ἀρνηθεῖ πολλές προτάσεις γάμου καί νά προτιμήσει ἐλεύθερη ἀπό οἰκογενειακές ὑποχρεώσεις, νά ἀκολουθήσει τόν ἀδελφό της στήν ἱεραποστολική του προσπάθεια καί πορεία.
Μετά τήν ἐπιφοίτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὁ ἀδελφός τῆς Ἁγίας, Φίλιππος, ὅπως καί οἱ ἄλλοι ἀπόστολοι, ξεκίνησε γιά νά μεταφέρει καί αὐτός τό μήνυμα τῆς σωτηρίας ἐκεῖ ὅπου ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ τόν εἶχε καλέσει. Μέ πίστη καί πυρωμένη καρδιά ὁ πνευματέμφορος αὐτός ἐργάτης τῆς νέας πίστεως, συνοδευόμενος πάντα ἀπό τόν φίλο του Βαρθολομαῖο καί τήν ἀδελφή του Μαριάμνη προχώρησε γιά νά κηρύξει τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ σέ διάφορες πόλεις καί ἐπαρχίες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Μέ ὅπλο της τόν ἔνθεο ζῆλο καί τή φλογερή ἀγάπη καί αὐταπάρνηση ἀκολουθεῖ καί ἡ ἁγνή παρθένος Μαριάμνη τούς δύο Ἀποστόλους στή μακρινή τους πορεία. Μαζί τους μοιράζεται τίς χαρές καί τίς λῦπες τῆς ἱεραποστολῆς, καθώς καί τά πολλά βασανιστήρια ἀπό τή μανία καί τήν ἀγριότητα τῶν εἰδωλολατρῶν.
Ἅγιος Αὐξίβιος Ἐπίσκοπος Σόλων Κύπρου (17 Φεβρουαρίου)
ἱερός καί φλογερός αὐτός ἐργάτης τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ καταγόταν ἀπό τή Ρώμη καί ἔζησε στά χρόνια τῶν Ἀποστόλων. Οἱ γονεῖς του ἦσαν πλούσιοι, ἀλλά εἰδωλολάτρες. Εἶχαν δύο παιδιά, τόν Αὐξίβιο καί ἕναν ἄλλο, τόν Θεμισταγόρα, πού ἦταν πιό μικρός.
Ὁ Αὐξίβιος εἶχε ὡραῖο καί ἐπιβλητικό παράστημα ἀγαποῦσε δέ πολύ τά γράμματα. Ὅταν μεγάλωσε καί ἦρθε ὁ καιρός νά μορφωθεῖ, οἱ γονεῖς του τόν παρέδωσαν σέ σοφούς δασκάλους, κοντά στούς ὁποίους ὁ νέος διδάχτηκε ὅλη τή σοφία καί τή γνώση τοῦ καιροῦ του. Τήν ἴδια περίοδο ὁ φιλομαθής νέος εἶχε γνωριστεῖ καί μέ χριστιανούς, καί ἄρχισε καί ἀπό αὐτούς νά μαθαίνει τά τῆς νέας θρησκείας.
Οἱ γονεῖς πού ἔβλεπαν στό μεταξύ τό παιδί τους νά μεγαλώνει καί νά φτάνει στήν κατάλληλη ἡλικία γιά ἀποκατάσταση, ἄρχισαν νά τοῦ μιλοῦν γιά γάμο καί νά τόν ἐκβιάζουν νά νυμφευτεῖ. Μά ὁ καλός καί μεγαλεπήβολος νέος πού διψοῦσε γιά ἄλλη ζωή, ζωή ἀνώτερη, τούς παράτησε καί ἔφυγε κρυφά ἀπό τή Ρώμη μ’ ἕνα καράβι, πού ταξίδευε στήν Κύπρο. Κάποιο πρωινό τό καράβι ἔφτασε καί ἀγκυροβόλησε στόν Λιμνίτη, ἕνα λιμάνι πού βρίσκεται στή βόρεια ἀκτή τῆς νήσου καί ἀπέχει τέσσερα περίπου μίλια ἀπό τήν πόλη τῶν Σόλων. Τήν πόλη αὐτή, ὅπως εἶναι γνωστό, ἔκτισε ὁ βασιλιάς τῆς Αἴπειας Φιλόκυπρος, τό πρῶτο τέταρτο τοῦ ἕκτου αἰῶνος π.Χ. πρός τιμή τοῦ μεγάλου νομοθέτου τῶν Ἀθηνῶν, τοῦ Σόλωνα, πού ἐπισκέφθηκε τότε τήν Κύπρο. Στήν πόλη αὐτή ἡ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ κανόνισε, ὥστε ὁ Αὐξίβιος νά συναντηθεῖ μέ τόν ἀπόστολο Μᾶρκο καί νά γίνει μαθητής του. Ὁ νεαρός ἀπόστολος ἦταν μόνος του, γιατί ὁ σύντροφός του, καί ἀρχηγός τῆς ἱεραποστολικῆς ὁμάδας, Κύπριος ἀπόστολος Βαρνάβας εἶχε ὑποστεῖ στό μεταξύ τόν μαρτυρικό θάνατο στή Σαλαμίνα. Τόν εἶχαν λιθοβολήσει ἕνα βράδυ οἱ Ἰουδαῖοι.
Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Νεομάρτυρας ὁ Βυζαντινὸς (17 Φεβρουαρίου)
Ἅγιος Νεομάρτυς Θεόδωρος καταγόταν ἀπό τό Νεοχώρι τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Γονεῖς του ἤσαν ὁ Χατζή – Ἀναστάσιος καί ἡ Σμαραγδού καί ἀδελφοί του ὁ Ἀντώνιος καί ὁ Γεώργιος, ἀναγνώστης τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας καί μετέπειτα Μητροπολίτης Ἀδριανουπόλεως μέ τό ὄνομα Γρηγόριος (1830 – 1840).
Ὁ Θεόδωρος ἦταν ζωγράφος καί ἐργαζόταν στά ἀνάκτορα. Οἱ Τοῦρκοι προσπάθησαν νά τόν προσελκύσουν στήν μουσουλμανική θρησκεία καί τό πέτυχαν. Ὁ Ἅγιος ὅμως ἀνένηψε καί μετανόησε γι’ αὐτό. Ἔτσι κατέφυγε στή Χίο καί ἔμεινε κοντά σέ ἕνα Πνευματικό Πατέρα, τόν Ἅγιο Μακάριο τό Νοταρᾶ († 17 Ἀπριλίου). Ἐκεῖ καθημερινά μελετοῦσε τά μαρτύρια τῶν Ἁγίων καί βιβλία ψυχωφελή καί κατανυκτικά. Ἀπό μέρα σέ μέρα αὐξανόταν σέ αὐτόν ἡ κατάνυξη καί ὁ πόθος τοῦ μαρτυρίου. Ἔτσι ἔφθασε στή Μυτιλήνη, ὅπου ἐνώπιον τῶν ἀρχῶν ὁμολόγησε τήν πίστη του στόν Χριστό καί ἀποκήρυξε τήν μωαμεθανική θρησκεία. Ὁ Ἅγιος Θεόδωρος συλλαμβάνεται, φυλακίζεται καί πάσχει τούς βασανισμούς, τούς δαρμούς, τούς λακτισμούς καί ἄλλα ἀπάνθρωπα μαρτύρια. Τοῦ ἔδεσαν τά πόδια σέ ξύλο καί τοῦ πέρασαν στό λαιμό βαριά ἁλυσίδα. Τοῦ τύλιξαν τό κεφάλι μέ ἕνα σχοινί καί τοῦ ἔβαλαν στούς κροτάφους δύο κομμάτια ἀπό τοῦβλο. Ἔπειτα μέ ἕνα ξύλο ἔστριβαν τό σχοινί καί ἕσφιγγαν τήν κεφαλή του τόσο πολύ, μέχρι πού βγῆκαν οἱ βολβοί τῶν ὀφθαλμῶν του ἔξω ἀπό τόν τόπο τους. Ὁ δέ τοῦ Χριστοῦ στρατιώτης ἔλεγε: «Χριστιανός, Χριστιανός, Χριστιανός εἶμαι».
Τό πρωί τοῦ Σαββάτου ὁ Ἅγιος ζήτησε ἀπό ἕναν Χριστιανό ὑπηρέτη καλαμάρι καί ἔγραψε πρός τόν Ἐπίσκοπο, γιά νά τοῦ στείλει τή Θεία Κοινωνία. Ἀφοῦ μετέλαβε τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων ὁδηγήθηκε στόν τόπο τῆς ἐκτελέσεως, στόν ὁποῖο ἔτρεχε μέ πολύ προθυμία. Ἐκεῖ ὑπέστη τόν διά ἀγχόνης θάνατο τό ἔτος 1795.
Μετά τρεῖς ἡμέρες οἱ Χριστιανοί πῆραν ἄδεια καί παρέλαβαν τό ἱερό λείψανο αὐτοῦ καί τό ἐνταφίασαν στό νότιο μέρος τοῦ ναοῦ τῆς Παναγίας τῆς Χρυσομαλλούσας. Τό ἔτος 1798 τό ἱερό λείψανο τοῦ Μάρτυρος ἀνακομίσθηκε καί μεταφέρθηκε στήν κρύπτη τοῦ Μητροπολιτικοῦ ναοῦ τῆς Μυτιλήνης.
